54. ถาวริ+ตฺตร ภงฺคุร ภิทุร ภาสุร ภสฺสรา

เอเต สทฺทา นิปจฺจนฺเต สีเล คมฺยมาเนฯ อิมินา นิปาตนา วรปจฺจโย จ ถาสฺส โถ จ, ติฏฺฐติ สีเลนาติ ถาวโรฯ อิ=อชฺเฌนคตีสุ , ตฺตรปจฺจโย, คจฺฉติ สีเลนาติ อิตฺตโรฯ ภญฺช=โอมทฺทเน, ภชฺชเต สยเมว ภชฺชติ วา อตฺตนา อตฺตานนฺติ ภงฺคุโร, กมฺเม กตฺตริ วา คุรปจฺจโยฯ ภิชฺชเต สยเมว ภินฺทติ วา อตฺตานนฺติ ภิทูโร, เอตฺถ กูรปจฺจโย, กกาโร+นุพนฺโธฯ ปรภญฺชนวิสเยสุปิ อุทาหรเณสุ น โหติฯ ตตฺถาปิ เกจิ ‘‘โทสนฺธการภิทูโร’’ติ อิทํ สนฺธาย อิจฺฉนฺติฯ ภาสติ ทิปฺปตีติ ภาสุโร, อุรปจฺจโยฯ สรปจฺจเย ภสฺสโร, ‘‘พฺยญฺชเน ทีฆรสฺสา’’ติ รสฺโสฯ (เตกาลิกปฺปจฺจยา)ฯ

55. กตฺตริ ภูเต กฺตวนฺตุ+กฺตาวี

ภูเต อตฺเถ วตฺตมานโต กฺริยตฺถา กฺตวนฺตุ+กฺตาวี โหนฺติ กตฺตริฯ วิชินีติ วิชิตวา วิชิตาวี, กานุพนฺธตฺตา น วุทฺธิฯ คุณวนฺตุ ทณฺฑิสมํฯ หุ=หวเน, อคฺคิํ อหวีติ หุตวา หุตาวี, หุตาวินี หุตวานีฯ ‘‘ภูเต’’ติ ยาว ‘‘อาหารตฺถา’’ติ อธิกาโรฯ

56. กฺโต ภาวกมฺเมสุติ

ภาเว กมฺเม จ ภูเต กฺโต โหติฯ อสนํ อาสิตํ ภวตา, ญิฯ กรียิตฺถาติ กโต กโฏ ภวตา, ‘‘คมาทิรานํ’’ ตฺยาทินา รโลโปฯ เอว+มุปริปิฯ

57. กตฺตริ จา+รมฺเภ

กฺริยารมฺเภ กตฺตริกฺโต โหติ ยถาปตฺตญฺจ, ปกรีติ ปกโต ภวํ กฏํฯ ปกรียิตฺถาติ ปกโต กโฏ ภวตาฯ ปสุปีติ ปสุตฺโต ภวํฯ ปสุปียิตฺถาติ ปสุตฺตํ ภวตา, ปรรูปํฯ

58. ฐา+ส วส สิลิส สี รุห ชร ชนีหิ

ฐาทีหิ กตฺตริ กฺโต โหติ ยถาปตฺตญฺจฯ อุปฏฺฐาสีติ อุปฏฺฐีโต ภวํ คุรุํฯ อุปฏฺฐียิตฺถาติ อุปฏฺฐิโต คุรุ โภตา, ‘‘ฐาสฺสี’’ติ ฐาสฺส อิฯ เอวํ อุปาสีติ อุปาสิโตฯ อุปาสียิตฺถาติ อุปาสิโตฯ ‘‘ญิ พฺยญฺชนสฺสา’’ติ ญิฯ อนุวุสิ อนุวุสียิตฺถาติ วา อนุวุสีโตฯ ‘‘อสฺสู’’ติ อสฺส อุกาโรฯ อาปุพฺโพ สิลิส=อาลิงฺคเน, อาสิเลสิ อาสิเลสียิตฺถาติ วา อาสิลิฏฺโฐฯ ‘‘สานนฺตรสฺส ตสฺส โฐ’’ติ เฐ ปรรูปํ ปฐมกฺขรญฺจฯ อธิสยิ อธิสียิตฺถาติ วา อธิสยิโต ขโฏปิกํ ภวํ, อธิสยิตา ขโฏปิกา โภตาฯ เอวํ อารุหิ อารุหียิตฺถาติ วา อารุฬฺโห รุกฺขํ ภวํ, อารุฬฺโห รุกฺโข โภตา, ‘‘รุหาทีหิ โห ฬ จา’’ติ ตสฺส หกาโร ปุพฺพหการสฺส จ โฬฯ อนุชีริ อนุชีรียิตฺถาติ วา อนุชิณฺโณ วสลิํ ภวํ, อนุชิณฺณา วสลี โภตา, ‘‘ตราทีหิ ริณฺโณ’’ติ กฺตสฺส ริณฺณาเทโส ‘‘รานุพนฺเธ’’ตฺยาทินา อรภาคสฺส โลโป จฯ อนฺวชายิ อนฺวชายิตฺถาติ วา อนุชาโต มาณวโก มาณวิกํ, อนุชาตา มาณวิกา มาณวเกน, ‘‘ชนิสฺสา’’ติ นสฺส อาฯ